Chiny – Wielki Mur.

Ogromem kubaturą, niezwykłością budowla ta nie ma sobie równej na całym świecie Chiński Wielki Mur: Wan li czang -czeng, czyli ,,Mur długości dziesięciu tysięcy li” (li = 576 m), ciągnie się ze wschodu, od miejscowości Szanghajkuan nad zatoką Liaotung, po Ciajukuan w górach Nan-szan na zachodzie na przestrzeni około trzech tysięcy kilometrów! Oczywiście aż ,,dziesięć tysięcy li” (blisko sześć tysięcy kilometrów) dała nazwie legenda.

Zbudowany z ubitego lessu, trzciny przesypanej piaskiem oraz oblepionej gliną i obmurowany szarym kamieniem, biegnie wyłącznie po zboczach i szczytach górskich, wije się serpentyną w terenie trudno dostępnym, a więc zwiększającym jeszcze jego obronność. Szeroki na 5 do 8 m i wysoki na 5 do 16 m w poszczególnych odcinkach, wzmocniony jest co 100-150 m czworobocznymi wieżami strażniczymi. W nich przebywali ongiś strzegący granicy cesarstwa żołnierze, gotowi zawsze do walki i do przekazania sygnału za pomocą zwierciadeł innym strażnicom. Wieże, z pomieszczeniami dla straży, masywnymi bramami od strony własnego terytorium i niewielkimi otworami okiennymi, zwieńczone są zębatymi blankami. Takież blanki biegną wzdłuż ścian całego muru, osłaniając ciągnącą się środkiem kamienną nawierzchnię drogi, przeznaczonej dla przemarszu wojsk i transportu taboru.

Szary i ponury, wtapia się w równie surowy, pozbawiony roślinności górski kraj obraz, przydając mu grozy. Trudno wprost wyobrazić sobie, ile wysiłku i ofiar, pracy jak wielkich rzesz ludzi kosztować musiało to gigantyczne przedsięwzięcie. Taka myśl nasuwać się musi każdemu; nasunęła się zapewne i prezydentowi Stanów Zjednoczonych Richardowi Nixonowi, gdy podczas wizyty w Chińskiej Republice Ludowej na początku 1972 roku zwiedzał Wielki Mur w towarzystwie gospodarzy.

Historia budowy Wan li czang-czeng nie jest jeszcze dokładnie znana. Nie od razu został też wzniesiony w całości. Pierwsze odcinki, od strony wschodniej, powstały prawdopodobnie już w VI wieku p.n.e. Następne wznoszono na terenach poszczególnych państw chińskich w kolejnych stuleciach. Gdy w 221 roku p.n.e., po długim okresie wojen, zwanym Epoką Walczących Królestw, król Czeng z dynastii Cin podporządkował sobie wszystkie prowincje i jako cesarz Szy huang ti zasiadł na tronie zjednoczonego imperium, poszczególne odcinki Wielkiego Muru połączone zostały ze sobą, stanowiąc ochronę zarówno przed najazdami koczowników, jak i przed zasypywaniem pól uprawnych przez piaski pustyni. Długość muru wynosiła jednak wówczas dopiero około 750 km. Jego rozbudowa trwała jeszcze z przerwami aż do XVI wieku, kiedy osiągnął dzisiejszą długość około 3000 km. Partie z ostatniej fazy budowy stanowią największy procent budowli dziś zachowanej. Nie umniejsza to wszakże jej sławy, którą cieszy się od stuleci.