Jestem właścicielem lasu – prawa i obowiązki.

przez

Jestem właścicielem lasu – prawa i obowiązki.

W Polsce systematycznie zwiększa się powierzchnia gruntów leśnych. Obecnie jest to ok. 29 proc., ale w planach jest osiągnięcie średniej europejskiej, czyli 33 proc. Dzięki promocji zalesiania nowych terenów, a w szczególności pokrywania kosztów sadzonek i upraw oraz premii gwarancyjnej, coraz większa liczba prywatnych właścicieli decyduje się na przekształcenie gruntu rolnego w leśny.

Właściciel lasu nie ma jednak pełnej swobody w możliwościach korzystania ze swojej własności. W imię interesu publicznego prawo nakłada na niego liczne obowiązki, związane głównie z ochroną lasu. Obowiązki te dotyczą zarówno lasów będących własnością państwową, jak i prywatną.

CO TO JEST LAS?

Prawa i obowiązki właściciela lasu reguluje ustawa z dnia 28 września 1991r. o lasach (tekst jednolity Dz.U. z 2005r., nr 45, poz. 435). Ustawie tej podlegają wszystkie lasy: zarówno lasy będące własnością państwową którymi zarządza Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, jak i lasy będące własnością osób prywatnych. Za las w rozumieniu tych przepisów należy uważać taką nieruchomość, która spełnia warunki określone w art. 3 pkt 1 lub 2 tej ustawy. Lasem jest zatem grunt o powierzchni co najmniej 0,10 hektara pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) czyli drzewami i krzewami oraz runem leśnym lub czasowo jej pozbawiony, jeżeli jest przeznaczony do produkcji leśnej, bądź stanowi rezerwat przyrody lub wchodzi w skład paku narodowego, bądź też jest wpisany do rejestru zabytków. Jako las traktowany jest również grunt związany z gospodarką leśną zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej m.in.: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, drogi leśne, szkółki leśne, miejsce składowania drewna, parkingi leśne i urządzenia turystyczne.

Prawa i obowiązki właściciela lasu podzielić można na 5 podstawowych grup:

  1. prawa i obowiązki w zakresie powszechnej ochrony lasów,
  2. prawa i obowiązki w zakresie trwałości i ciągłości utrzymania lasów,
  3. prawa i obowiązki dotyczące zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów
  4. prawa i obowiązki w zakresie zalesiania
  5. obowiązki właścicieli tzw. lasów ochronnych
OBOWIĄZKI WŁAŚCICIELA LASU

Ochrona lasu. Przede wszystkim właściciel lasu musi dbać o kształtowanie równowagi w ekosystemach leśnych oraz podnoszenie naturalnej odporności drzewostanu. Pod tym pojęciami kryje się:

  • obowiązek zapobiegania, wykrywania i zwalczania nadmiernie się pojawiających szkodników,
  • ochrona gleb i wód leśnych,
  • wykonywanie zabiegów profilaktycznych i ochronnych zapobiegających powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów.

Te czynności zostały dodatkowo uregulowane w rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalny i Leśnictwa z dnia 16 sierpnia 1999r. w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów (Dz.U. z 1999r., nr 73, poz. 824). Z przepisów tych wynika między innymi konieczność wytyczenia i utrzymania odpowiedniej siatki dróg oraz stworzenia tzw. pasów przeciwpożarowych w lasach położonych przy obiektach mogących stanowić zagrożenie pożarowe.

Trwałe utrzymanie lasu i zapewnienie ciągłości jego użytkowania. Właściciel lasu ma obowiązek zachowania roślinności leśnej oraz naturalnych bagien i torfowisk, pielęgnowania i ochrony lasu, w tym również ochrony przeciwpożarowej. Musi też zapewnić takie użytkowanie lasu, aby możliwe było realizowanie innych jego funkcji. Jeśli istniejący drzewostan tego nie umożliwia, właściciel zobowiązany jest do jego przebudowy.

Cechowanie drewna
Drewno pozyskane w lasach podlega cechowaniu. Obowiązek cechowania spoczywa na właścicielu, z tym że w odniesieniu do lasów prywatnych drewno, w miejscu jego pozyskania, cechuje starosta, który wystawia również właścicielowi lasu dokument stwierdzający legalność pozyskania drewna. Cechowanie polega na trwałym umieszczeniu na pozyskanym drewnie znaku graficznego. Cechowania drewna w lasach stanowiących własność Skarbu Państwa dokonuje się po jego pozyskaniu, przed wywozem z lasu lub przerobem. Szczegółowe zasady cechowania drewna uregulowane zostały w Rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 24 lutego 1998r. w sprawie szczegółowych zasad cechowania drewna, wzorów urządzeń do cechowania i zasad ich stosowania oraz wzoru dokumentów stwierdzających legalność pozyskania drewna (Dz. U. z 1998r., nr 36, poz. 201).

Uwaga. Właściciel powinien ponownie wprowadzać roślinność leśną w lasach w okresie do 2 lat od usunięcia drzewostanu, a w razie szkód wywołanych przez pożary i inne klęski żywiołowe – w okresie 5 lat.

Bardzo mocno ograniczona jest również możliwość zmiany przeznaczenia terenu zalesionego. Dokonywana jest tylko w przypadkach szczególnie uzasadnionych potrzebami właściciela lasu. Decyzję w tej sprawie, na wniosek właściciela lasu, podejmuje starosta.

Właściciele większych lasów (powyżej 10 ha) są dodatkowo zobowiązani do przestrzegania tzw. uproszczonego planu urządzenia lasu, opracowywanego na zlecenie starosty. Oprócz opisu lasów i gruntów przeznaczonych pod zalesienie znajdują się w nim zalecenia przyszłego korzystania z lasu, m.in. ilości przewidzianego do pozyskania drewna, zalesiania i odnowień, gospodarki łowieckiej czy potrzeb w zakresie infrastruktury. Projekt planu jest wykładany do wglądy przez 60 dni, przy czym właściciel lasu może, w terminie 30 dni od daty wyłożenia planu, zgłosić swoje wnioski czy zastrzeżenia.

Realizacja trwale zrównoważonej gospodarki leśnej. Dotyczy ona wszystkich lasów, ale powierzona jest przede wszystkim Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu Lasy Państwowe, które przeprowadza okresową ocenę stanu lasów i zasobów leśnych oraz sporządza inwentaryzację ich stanu. Właściciel lasu prywatnego zobowiązany jest zatem do udzielania pomocy organom Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej.

W celu promocji właściciel lasu prywatnego może złożyć do Lasów Państwowych wniosek o włączenie jego lasu do leśnego kompleksu promocyjnego utworzonego przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych w drodze zarządzenia. Jest to obszar o znaczeniu ekologicznym, edukacyjnym i społecznym, na którym działalność jest określona przez jednolity program gospodarczo-ochronny opracowywany przez dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych.

Zalesianie. Do zalesienia mogą być przeznaczane wyłącznie grunty przewidziane do tego w planach zagospodarowania przestrzennego. Wprowadzone zostały również bardziej szczegółowe rozwiązania dotyczące np. minimalnej wielkości działek, zróżnicowania poziomu pokrycia wydatków związanych z założeniem uprawy jak i wielkości wypłacanych właścicielom premii zalesionych. Od września 2004 roku można składać wnioski na pozyskanie pieniędzy z programów unijnych na zalesianie gruntów rolnych. Zainteresowanie rolników zalesianiem gruntów o niskiej przydatności dla rolnictwa jest bardzo duże, a dopłaty na założenie uprawy leśnej, na jej pielęgnację i ochronę przez pierwsze 5 lat, a także dopłata leśna przez następnych 20 lat są bardzo atrakcyjne.

Wnioski można składać do Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w terminie od 1 czerwca do 15 lipca. Rozporządzenie Rady Ministrów 2004 r. mówi, że do wniosku należy dołączyć wypis z miejscowego planu zagospodarowania dotyczący działek ewidencyjnych, na których położone są działki rolne przeznaczone do zalesiania. Należy również przygotować plan zalesiania opracowany przez właściwe terytorialnie nadleśnictwo.

 

MINIMALNA POWIERZCHNIA POD ZALESIENIE
Do zalesienia mogą być przeznaczone jedynie grunty, które są w stałym użytkowaniu rolniczym i są przewidziane do zalesienia. Minimalna łączna powierzchnia zalesienia wynosi 0,5 ha, przy szerokości działki – min. 20 m.

 

JAKIE DRZEWA DO ZALESIENIA
Przewiduje się wykorzystywanie jedynie rodzimych gatunków drzew i krzewów, które należy dobierać głównie pod względem warunków gruntowych. Lista zalecanych gatunków obejmuje ok. 40 pozycji, a wśród nich znajdują się popularna sosna zwyczajna, świerk pospolity, jodła, dąb, brzoza i buk. Średnia liczba sadzonek przypadająca na jeden hektar zalesianych gruntów wynosi ok. 8000 szt.

 

ILE MOŻNA DOSTAĆ Z FUNDUSZY UE I KRAJOWYCH
Wsparcie na zalesianie dotyczy dofinansowania kosztów założenia uprawy. Płatne jest ono ryczałtowo raz na rok, w przeliczeniu na 1 ha gruntu. Wysokość kwoty wsparcia zależy od proporcji gatunków iglastych i liściastych, rodzaju zabezpieczenia przed zwierzyną oraz wysokości na poziomem morzą i ukształtowania terenu. Wsparcie na zalesienie wynosi od ok. 4300 zł do 5900 zł na 1 ha terenu zalesionego rocznie. Do tego dochodzi premia pielęgnacyjna w wysokości od 340 zł do 1400 zł.

Lasy ochronne. Do lasów takich mogą zostać zaliczone lasy, które chronią glebę przed zmywaniem lub wyjałowieniem, powstrzymują usuwanie się ziemi, obrywanie się skał lub lawin, chronią zasoby wód powierzchniowych i podziemnych, ograniczają powstawanie lub rozprzestrzenianie się lotnych piasków, są trwale uszkodzone na skutek działalności przemysłu, bądź też stanowią drzewostany nasienne lub ostoje zwierząt i stanowiska roślin podlegających ochronie gatunkowej lub mają szczególne znaczenie przyrodniczo-naukowe lub dla obronności i bezpieczeństwa państwa. Do kategorii lasów ochronnych mogą też zostać zaliczone lasy położone w granicach administracyjnych miast i w odległości do 10 km od granic administracyjnych miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców, lub w strefach ochronnych uzdrowisk i obszarów ochrony uzdrowiskowej w rozumieniu ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. Nr 167, poz. 1399), jak również w strefie górnej granicy lasów. W odniesieniu do lasów państwowych kompetencje do uznania lasu za las ochronny ma minister właściwy do spraw ochrony środowiska, zaś w stosunku do lasów prywatnych starosta, po zasięgnięciu opinii rady gminy. Szczegółowe zasady korzystania z lasów ochronnych uregulowane zostały w Rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 sierpnia 1992r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu uznawania lasów za ochronne oraz szczegółowych zasad prowadzenia w nich gospodarki leśnej (Dz.U. z 1992r., nr 67, poz. 337).

 

Jeśli właściciel nie wypełnia obowiązków. W takim wypadku obowiązki te może nałożyć starosta w drodze decyzji administracyjnej. Starosta może też upoważnić do wydawania takich decyzji administracyjnych nadleśniczego Lasów Państwowych. Obowiązki nałożone na właściciela lasu decyzjami administracyjnymi będą egzekwowane na ogólnych zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2005r. nr 229, poz. 1954).

CO MOŻE WŁAŚCICIEL LASU?

Oprócz obowiązków, właścicielom lasów przysługują także pewne prawa, dotyczące szczególnie wsparcia finansowego przy ochronie lasu lub naprawianiu szkód.

Wsparcie dla właścicieli. W razie wystąpienia na terenie lasów organizmów szkodliwych w stopniu zagrażającym trwałości lasów starosta, działając z urzędu lub na wniosek nadleśniczego, zarządza wykonanie zabiegów zwalczających i ochronnych w lasach zagrożonych na koszt właściwych nadleśnictw (art. 10 ustawy o lasach).

Naprawa szkód. Ogólną zasadą jest, że za szkody wyrządzone w lesie odpowiada sprawca tej szkody na zasadach ogólnych, a więc określonych w kodeksie cywilnym. Zdecydowaną jednak pomocą dla właściciela lasu w dochodzeniu wyrównania szkód powstałych na terenie lasu jest reguła, że w przypadku braku możliwości ustalenia sprawcy szkody powstałej na terenie lasu powstałej w wyniku oddziaływania gazów i pyłów przemysłowych oraz w przypadku pożarów lub innych klęsk żywiołowych zagrażających trwałości lasu, koszty zagospodarowania i ochrony związane z odnowieniem lub przebudową drzewostanu finansowane są z budżetu państwa. Decyzje o przyznaniu takiej pomocy w odniesieniu do lasów prywatnych wydaje na wniosek właściciela lasu starosta, po zaopiniowaniu wniosku przez nadleśniczego.

Zakaz wstępu do lasu. Istotnym uprawnieniem właściciela lasu prywatnego jest też możliwość wprowadzenia przez niego zakazu wstępu do lasu, poprzez oznaczenie lasu tablicą z odpowiednim napisem. Nie ma też przeszkód prawnych do ograniczenia przez właściciela dostępu do lasu prywatnego poprzez wybudowanie ogrodzenia. Jedynym ograniczeniem w tym względzie jest konieczność zapewnienia przejezdności dojazdów przeciwpożarowych (por. Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 16 sierpnia 1999r. w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów, Dz.U. z 1999r., nr 73, poz. 824).

PODATKI?

Podatek leśny od 1 ha za rok podatkowy wynosi:

– równowartość pieniężną 0,220 m3 drewna, obliczaną według średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwo za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy. Na 2007 rok średnia cena sprzedaży drewna wynosi 147,28 zł za 1m3.

– dla lasów ochronnych oraz lasów wchodzących w skład rezerwatów przyrody i parków narodowych stawka podatku leśnego ulega obniżeniu o 50%.

TERMINY WPŁAT PODATKU

Podatek leśny płatny jest w czterech ratach: do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada. Kwota podatku rozdzielona jest proporcjonalnie na okres podatkowy.