Ateny – Partenon.

Partenon – perła Akropolu, serce Aten. Najdoskonalsze dzieło architektury starożytnej Grecji okresu klasycznego, powstałe w latach 447-432. Mądrość budowniczych — Iktinosa i Kallikratesa – kazała ustawić świątynię boskiej Ateny Partenos, opiekunki miasta, nie na wprost Propylejów prowadzących na Wzgórze, lecz nieco z boku, by wchodzący mogli ogarnąć wzrokiem fasadę zachodnią i północny, dłuższy bok perypteru (pojedynczej kolumnady biegnącej wokół świątyni), a więc całą bryłę budowli – dostojną, doskonałą nawet dziś, mimo zniszczeń, jakich w czasie oblężenia Aten przez Wenecjan w 1687 roku dokonała eksplozja zmagazynowanego tu prochu. Tajemnica tej doskonałości tkwi w skomplikowanych i konsekwentnie zrealizowanych wyliczeniach, w uwzględnieniu praw fizycznych i złudzeń optycznych, w harmonijnym zespoleniu konstrukcji z dekoracją rzeźbiarską i polichromią. Kolumny doryckie (osiem z krótszego i siedemnaście z dłuższego boku), o wysokości 10,5 m, dzięki rozstawieniu w nieco mniejszych odstępach niż w świątyniach wcześniejszych, zdają się z łatwością dźwigać belkowanie. Ich lekkie nachylenie górą ku środkowi budowli chroni przed wrażeniem rozpierania bryły przez ciężar belkowania i dachu. Niezauważalne kurbatury, czyli krzywizny poziomych linii stylobatu i belkowania, zastosowano w tym celu, by fa sady nie czyniły złudzenia wklęsłych. Punktem zaś wyjścia dla ustalenia doskonałych proporcji wszystkich elementów było znalezienie wielkości i rozstawu tryglifów na fryzie belkowania, określenie tzw. zasady tryglifów, zrealizowanej prawidłowo tylko w nielicznych obiektach architektury antycznej.

Do budowy użyto bloków marmuru pentelikońskiego, układanych bez zaprawy. O precyzji jego obróbki świadczy znana anegdota, potwierdzona zresztą, że między idealnie przylegające do siebie płaszczyzny bębnów kolumn nie można wetknąć końca najcieniej wyostrzonego noża. Nad wystrojem rzeźbiarskim i nad wszystkimi pracami czuwał sławny Fidiasz. On to wykonał dla świątyni dwunastometrowej wysokości posąg Ateny Partenos ze złota (podobno zużył go około 1150 kg) i kości słoniowej. Pod jego kierunkiem (i z jego udziałem) liczni rzeźbiarze pokryli wspaniałymi płaskorzeźbami figuralnymi (od 1816 roku znajdującymi się w Britsh Museum) fryz, przyczółki i metopy świątyni. Koszt jej budowy miał wynieść 1000 talentów (przeliczając na dzisiejsze pieniądze – kilka milionów dolarów), lecz uczeni twierdzą, że był zapewne wyższy.

Stawiany za wzór piękna przez profesjonalistów, Partenon podziwiany jest zarazem przez miliony turystów z całego świata, dla których choćby maleńki kamyk z ruin Akropolu stanowi najcenniejszą pamiątkę.